Terminal

Emülatör¶

Terminali anlamak için aslında emülator kelimesine biraz aşina olmamız gerekiyor. Sektör genelinde kısaltılmış olarak terminal dense de aslında burada kastettiğimiz terminal emülatörü.

Emülatöre kelime anlamıyla bir [şey] gibi davranmak diyebiliriz. Bunu en iyi şekilde anlamak için eskiden(?) televizyona bağlayarak oynadığımız Mario, Mortal Combat gibi oyunları elimizdeki yeni bilgisayarlar ile nasıl oynayabiliriz üzerine düşünmemiz gerekiyor. Bu oyunların çalıştığı, televizyona bağladığımız cihazlar da birer bilgisayardı ve kendilerine ait apayrı teknolojileri vardı.

Dışarıdan baktığımızda aslında ortaya bilgisayar içinde bilgisayar fikri ortaya çıkıyor. Bu oyunları oynamak için x86 veya başka bir mimariye sahip bilgisayarlarımızda, NES veya Atari mimarisini emüle etmemiz gerekmekte. Yani eksiğiyle ve fazlasıyla tam anlamıyla onun gibi davranmasını sağlamamız gerekiyor ki bu oyunları (programları) çalıştırabilelim.

Bunu yapabilmek için bir emülatöre ihtiyacımız var. Bu emülatörü de Firefox veya Microsoft Word gibi bilgisayarımızda çalışan herhangi bir program olarak düşünebiliriz. Sadece eski oyunları çalıştırmak için oluşturulmuş, özel olarak tasarlanmış, ilgili mimariyi çok iyi kavramış ve nasıl çalıştığını bilerek ona göre davranan bir uygulamadan, yazılımsal bir bilgisayardan, fazlası değil. Günümüzde DOSBox ve Wine bunlara örnek olarak verilebilir.

Terminal¶

Not: Burada yazdıklarım tarihsel olarak gerçeği tam olarak yansıtmayabilir. Genel bağlamda durumun nasıl olduğunu anlatmaya çalıştım. Bilgisayar tarihçileri yanlış yaptığım bir nokta olursa lütfen düzeltsinler.

Bilgisayarların tarihçesine baktığımız zaman tonlarca ağırlıkta, günümüzle kıyasladığımızda çok düşük işlem performansı görüyoruz. Bu bilgisayarların şu anda olduğu gibi birden fazla kullanıcı ile kullanılabildiğini düşünmeyin. Tek bir iş yapıyorlar ve tek bir kullanıcıları var. Bu bilgisayarlarla komut gönderip sonuç almanın yolu ise terminaller.

Düşünün ki aşağıdaki komutu bilgisayara gönderiyorsunuz:

2 + 2

ve size cevap olarak tek satırda 4 cevabını dönüyor. İşin kötü yanı ise bu cevapların satır satır size dönüyor olması. Bu bilgisayarı programlayacak olsanız ekrana basacağınız yazıları dikkatli seçiyor olurdunuz çünkü bir kere ekrana basıldıktan sonra programatik olarak geri dönüp bunu silmenin standard bir yolu yoktu. En azından ANSI özel (kaçış) karakterlerini ilk destekleyen terminallerden biri olan VT100 gelene kadar durum bu şekildeydi. VT100 birçok özellik ile geldi. Standard haline gelen ANSI kodlarını desteklemesi birçok bilgisayar ile uyumlu çalışmasını sağladı ve milyonlarca sattı.

Yani aslında terminal dediğimiz şey fiziksel bir cihaz ve bilgisayar ile kablo ile bağlı şekilde işini yapmakta.

Linux Terminal Emülatörü¶

Linux üzerinde çalıştırabileceğiniz yüzlerce terminal uygulaması var. Bu terminal uygulamaları yukarıda açıklandığı gibi çeşitli karakterler kullanıyorlar. ANSI kaçış karakterleri ile ekrandaki yazı renklerini, büyüklüklerini, boyutlarını değiştirebiliyorlar; yeni satıra geçebiliyorlar, bir önceki satıra dönüp üzerine yazabiliyorlar ve yazının arkaplanını farklı, ön planını farklı yapabiliyorlar.

Dolayısıyla bu uygulamaların çıktılarını ekranda gösterecek olan terminal uygulamasının da belli bir formatı desteklemesi, emüle etmesi gerekmekte. Artık VT100 fiziksel olarak kullanılmadığı için, zamanında oluşturulmuş standardları emüle etmemiz gerekmekte ki terminal ekranımızda düzgün çıktı görebilelim. VT100 o kadar yaygınlaştı ki hala bunu ve diğer terminalleri emüle ederek kullanmaktayız. Emülatör, Terminal ve Terminal Emülatörü arasındaki ilişki bundan ibaret.

Emülatörümüzü Deneyelim¶

Terminal uygulamasını açın ve ilk komutunuzu girin:

echo -e " DUZ YAZI"

Bu komut parametre olarak ne alıyorsa aynısını size verecektir. Her ne kadar kısa sürse de bunu uzun süren bir komut olarak düşünüp, dakikalarca bekleyip, bittiğinde terminalinizde bir şeyler görüyor olarak hayal edebilirsiniz. Şimdiye kadar öğrendiklerimizi deneyecek olursak ekrana kırmızı, kalın, yeşil vb. yazı yazmak ve emülatörümüzü test etmek için echo komutu uygun bir komutmuş gibi duruyor.

echo -e "\e[1;31m KIRMIZI YAZI \e[0m"

Bu komut ekrana kırmızı bir yazı basacaktır. Unutmayın. Terminal emülatörü kullanıyoruz. Bilgisayarımıza bir komut gönderdik, bu komutun cevabı hiç değişmeden bize geldi, gelen bu cevap da terminal emülatörü tarafından yorumlandı ve ekranda göründü.

Burada yapılan şey basit. ANSI kaçış kodları içerisinde ben şimdi başlıyorum, buradan sonrasıyle özel olarak ilgilen karakterleri mevcut ve işini bitirdiği zaman ben tamamım, artık normale döndük diyor. Burada renkler için bu kaçış kodunun başlangıcı \033[95m ve bitişi \033[0m karakterleri ile ifade ediliyor. Terminal emülatörümüz bu kodları alıyor, yorumluyor ve ekranda düzgün biçimde gösteriyor. Daha fazlası için StackOverflow'da yazılmış detaylı cevaba ulaşabilirsiniz.

Terminal ile İlişkiniz¶

Hayır, o ilişki değil. Ubuntu arayüzünde gördüğünüz ve yapabildiğiniz her şeyi (dosya silme, oluşturma, değiştirme, ve daha fazlasını) terminal ile yapabilirsiniz. Hatırlayacağınız üzere bilgisayar ile ilişkinin temeli terminale dayanıyor ve biz de modern dünya olarak bunu emüle edip kullanıyoruz.

Bunun gibi komutları yine temel linux komutları anahtar kelimeleri ile öğrenebilirsiniz. Bu komutları öğrenmenizi, test etmenizi, sonucunda ne olduğunu öğrenmenizi ve grafik arayüzünden bağımsız olarak kendinizi sadece terminal kullanmaya yönlendirmenizi tavsiye ederim.

Kod geliştirme aşamasında neredeyse tamamiyle terminal kullanacağınız için bu yetkinliğe sahip olmak size artı bir değer olarak geri dönecektir.

İlgilisine Dizi Önerisi¶

Bilgisayarların mesai saatleri sonrası kapatılıp sonrasında tekrar açılması ile başlayan ve paylaşımlı bilgisayarlardan nasıl para kazanılabileceği ile devam eden Halt and Catch Fire dizisini de ilgililere öneririm.