Git Başlangıcı

Yazılım sektöründeyseniz git kesinlikle kullanacaksınız. Bu bölümde git'e giriş yapacağız ve en sık kullanılan git komutlarını ve çalışma biçimlerini göreceğiz. Burada git'in en ince detaylarını görmeyeceğiz, sadece bildiğim ve kullandığım kadarını anlatacağım. Daha detaylı bilgi için internette birçok kaynak var, oralara bakabilirsiniz.

Git ilk başlayanlar için öğrenmesi zor bir araç. Konseptleri hemen anlamayı beklemeyin. Pratik yaptıkça, problemlerle karşılaştıkça ve çözdükçe konseptler yerine oturacaktır. Bu yazı serisinde pratik olarak neler yaptığımıza değineceğim. Tavsiyem burada okuduklarınızı bir de İngilizce kaynaklardan, YouTube videolarından okuyup pekiştirmek olacaktır.

Sürüm Kontrol Sistemleri

Sürüm kontrol sistemleri, adı üzerinde, kodumuzun sürümlerini kontrol etmek ve daha iyi biçimde yönetmek için varlar. Sürüm kontrol sistemi olmadığı zaman kodumuzu versiyonlamak istersek xxx_final.zip, xxx_final_2.zip gibi saçma dosyalar oluşturuyor olabilirdik. Bunun yerine daha düzgün şekilde bize kodumuzu düzenlememiz için olanak sağlıyorlar.

Git de bunlardan bir tanesi. Git dağıtık bir sürüm kontrol sistemi. Yani herhangi bir merkeze bağlı değil. Dağıtık olmasının ilk aşamada bizim için bir önemi yok, bunun ne demek olduğunu sonraki bölümlerde göreceğiz. Git dışında başka sürüm kontrol sistemlerine örnek verecek olursak svn, cvs, mercurial verebiliriz ancak aralarında en çok kullanılanı git.

Konsol Aracılığı ile Kullanma

Git'i herhangi bir arayüz kullanmadan, konsol aracılığı ile kullanacağız. Bunun için konsola aşina olmanız gerekmekte. Eğer yapmadıysanız daha önceki bölümlerde değindiğimiz üzere terminalinizi güzelleştirebilir ve daha iyi kullanılabilir hale getirebilirsiniz.

Öncelikle Ubuntu üzerinde git yükleyelim.

sudo apt install git

Sonrasında git --version ile yüklendiğinden emin olalım.

Git Reposu

Git reposu oluşturmadan önce yerelimizde repo kavramını git düzleminde incelememiz gerekiyor. İlerde değineceğimiz üzere GitHub gibi araçlar kullanacaksak hali hazırda bir git reposu oluşmuş oluyor ve biz bu repoyu uzaktaki bir git sunucusundan yerelimizde klonluyoruz. Yani yerelimizde bir kopyasını oluşturuyoruz. Ancak elimizde bir GitHub reposu yoksa sadece kendi yerelimizde çalışıp, değişiklikleri sonrasında GitHub'a atabiliriz. Bu açıdan yerel ve uzak repo kavramlarının anlaşılması gerekmekte.

Buradan anlayacağımız git ve GitHub farklı kavramları temsil ediyorlar. GitHub bu noktada bir servis sağlayıcı, git repoları ve diğer birçok özellikleri sunuyor ancak git kullanmanız için GitHub'a ihtiyacınız yok. Başka git sunucuları ile çalışabilir, veya sadece yerelde çalışıp değişikliklerinizi uzak bir sunucuya göndermeyebilirsiniz.

Biz ilk aşamada kendi yerelimizde çalışıp, herhangi bir git sunucusu ile etkileşime geçmeyeceğiz. Temel komutları öğrendikten sonra GitHub ile nasıl çalışılır, en sık kullanılan komutlar ve çalışma prensipleri nelerdir gibi konulara değineceğiz. Şimdi yerelimizde bir git reposu oluşturabiliriz.

Yapmanız gereken herhangi bir dizinde git init komutu çalıştırmak. Bunu yaptıktan sonra git reposu oluşmuş olacaktır. Burada yerelimizde git reposu oluşturduğumuzu hatırlayalım. Yapacağımız değişiklikler kendi yerel git repomuzda duracaktır.

mdkir -p src/sonradanogrendiklerim
cd src/sonradanogrendiklerim

git init

Repo Durumu (status)

Şu anda elimizde boş bir repo var. Bunun içerisine henüz kodlarımızı eklemeye başlamadık. Reponun durumunu görmek için aşağıdaki komutu kullanıyoruz.

git status

❯ git status
On branch main

No commits yet

nothing to commit (create/copy files and use "git add" to track)

Burada branch kısmına takılmanıza gerek yok. Ön tanımlı olarak oluşturulan branch ismi main ve bizim ana branchimiz oluyor. İlerde branch konusuna değineceğiz. Şimdilik sadece değişikliklerimizi her daim main branchine yaptığımızı hatırlayalım.

Peki repomuza yeni dosya eklemek istediğimizde ne oluyor? Bunun için test.py isimli bir dosya oluşturun ve içerisine aşağıdaki satırları yazın.

def topla(a, b):
    return a + b

Tekrar git status komutunu çalıştırın ve komutun çıktısını inceleyin. Şu şekilde bir çıktı verecektir.

❯ git status
On branch main

No commits yet

Untracked files:
  (use "git add <file>..." to include in what will be committed)
 test.py

nothing added to commit but untracked files present (use "git add" to track)

Untracked files altında git'in haberi olmayan yeni bir dosya geldi ve bize bunu bildirdi. Şimdi bizim yapmamız gereken ise bu dosyadan git'i haberdar etmek ve repo içerisine sokmak. Şu anda repo içerisinde değil, sadece ne olduğunu bilmediğimiz bir dosya mevcut.

Yeni Dosya Ekleme (add)

Bu başarabilmek için git add komutunu kullanmamız gerekmekte. Yeni dosyamızı, test.py, git add komutu ile repomuza ekleyeceğiz. Bunun için aşağıdaki komutu kullanmamız yeterli.

git add test.py

Bu komuttan sonra reponun durumuna tekrar bakalım.

❯ git status
On branch main

No commits yet

Changes to be committed:
  (use "git rm --cached <file>..." to unstage)
        new file:   test.py

Görüldüğü üzere git'in artık bu dosyadan haberi var, ancak bu dosya henüz repo içerisine alınmış, yani commit edilmiş değil. Yapacağımız tüm değişiklikleri git add ya da dosya çıkaracaksak git rm komutu ile işledikten sonra son aşama olarak commit etmemiz gerekmekte. Commit için de bir mesaj yazmamız yeterli.

Şimdilik commit mesajlarının nasıl olması gerektiği konusuna değinmeyeceğiz ancak burada açıklayıcı bir mesaj olması bizim içim önemli. Commit, git'in en temel parçası ve diğer insanlarla kod geliştirirken değişikliğin ne olduğunu düzgün bir biçimde anlatmak her daim bize avantaj sağlayacaktır. Diğer türlü anlamsız commit mesajları ile neler olup bittiğini anlamak zor olmakta.

Repoya İşleme (commit)

Bunu işleme olarak çevirdim, belki yanlış bir çeviri olmuş olabilir ama yerelimizde yaptığımız commit, sadece yerelimizde kalıyor, uzak bir sunucuya gitmiyor. Bunu aklımızdan çıkarmamamız gerekmekte.

git commit -m 'test.py dosyasını ekle'

❯ git commit -m 'test.py dosyasını ekle'
[main (root-commit) d6b50e3] test.py dosyasını ekle
 1 file changed, 2 insertions(+)
 create mode 100644 test.py

Görüldüğü üzere artık bu dosyamızı git içerisine aldık ve işledik. Burada dikkat etmemiz gereken noktada herhangi bir uzak sunucu ile işlem yapmıyoruz, yaptığımız bütün işlemler kendi yerelimizde meydana geliyor. Bu dağıtık sistemleri anlamak için önemli bir nokta. Herkesin bu şekilde çalıştığını hayal edersek neden dağıtık sistem olduğunu anlamamızda bir nebze yardımcı olabilir. İleride ortak nasıl çalışıldığı noktasını GitHub örneği ile daha iyi bir şekilde göreceğiz.

Burada d6b50e3 şeklinde bir id oluştu. Git her commit'i takip etmek için benzersiz bir değer atıyor ve bu commit artık paketlenmiş bir biçimde bu id ile eşleşmekte. Yani biz git kullanırken d6b50e3 numaralı committe ne oldu diye baktığımızda 1 dosyanın eklenmiş olduğunu ve yazdığımız commit mesajı ile gönderilmiş olduğunu görüyoruz.

Burada 2 aşamalı bir gönderim söz konusu. git add komutu ile yapacağımız tüm değişiklikleri staged hale getiriyoruz ve hazır olduğumuzda bu staged değişiklikleri commit ediyoruz.

Commit mesajları için $EDITOR

Burada commit mesajını -m parametersi ile verdik ancak bunu vermek zorunda değiliz. Sadece git commit mesajı yazarak da commit edebiliriz. Bu durumda git $EDITOR ortam değişkeni içerisinde yazan editörü açacaktır. Editor içerisine yazıp dosyayı kaydettiğinizde commit mesajını oluşturmuş olacaktır. $EDITOR genellikle vim ya da nano olsa da siz başka bir editör tanımlayabilirsiniz.

Dosya Değişikliği (diff)

Şimdi örnek olarak bir dosya değişikliği yapalım. Öncelikle test.py dosyamız sadece toplama işlemini kapsıyor, biz buna çarpma işlemi de eklemek istiyoruz. Bunun için dosyanın sonuna aşağıdaki satırları ekleyelim.

def carp(a, b):
    return a * b

git status ile reponun durumunu öğrenelim. Burada test.py dosyasının değiştirilmiş olduğunu göreceğiz.

❯ git status
On branch main
Changes not staged for commit:
  (use "git add <file>..." to update what will be committed)
  (use "git restore <file>..." to discard changes in working directory)
 modified:   test.py

no changes added to commit (use "git add" and/or "git commit -a")

Peki nelerin değiştiğini nasıl göreceğiz? Bu noktada git diff komutu devreye giriyor. Repomuzda en son commit ettiğimiz değişiklik ile şu anda olan değişikliğin farkını görmemizi sağlıyor.

❯ git diff
diff --git a/test.py b/test.py
index e354ed8..d5247ae 100644
--- a/test.py
+++ b/test.py
@@ -1,2 +1,6 @@
 def topla(a, b):
     return a + b
+
+
+def carp(a, b):
+    return a * b

Burada kırmızı ile işaretlenen satırlar çıkarılmış, yeşil ile işaretlenen satırlar eklenmiş anlamına geliyor. Muhtemelen kariyerinizde diff çıktısı en çok inceleyeceğiniz şey olacaktır. Burada çıkarılan satırlar olmadığı için bunları göremiyoruz, sadece eklenen satırlar mevcut.

Burada değişikliği gördük ancak bunu nasıl commit edeceğiz? Yine yukarıda değindiğimiz gibi git add ve git commit komutlarını ile bunu başarabiliyoruz.

git add test.py
git commit -m 'test.py: carp metodunu ekle'

❯ git commit -m 'test.py: carp metodunu ekle'
[main f3ed1ce] test.py: carp metodunu ekle
 1 file changed, 4 insertions(+)

Yine yukarıda gördüğümüz gibi ayrı bir commit numarası oluştu. f3ed1ce numarası artık bu commitin benzersiz numarası. Bu benzersiz numaraların neden önemli olduğunu birazdan daha iyi anlayacağız.

git add

git add komutu sadece dosya eklemek için değil, değişen dosyaları staged aşamasına eklemek için de kullanılmakta. Bu açıdan komut kafanızı karıştırmasın. git add yaptığımızda şu anki çalışma ortamımıza herhangi bir dosya değişikliği ekliyoruz anlamına gelmektedir.

Repo Geçmişi (log)

Repo içerisine bir şeyler commit ediyoruz ancak neler commit edildiğini nasıl göreceğiz? Bunun için git log komutu kullanılıyor. git log komutu çıktısından görebileceğimiz gibi her commitin benzersiz bir numarası var ve bu numara ile commit içerisinde ne olup bittiğini görebiliyoruz.

git show komutu commit içerisinde ne olduğunu bize gösterecektir. git show HASH ile bu commitlerin içeriğini görebilirsiniz. Sizdeki numaralar farklı olacaktır, o açıdan bu numaraları gördüğünüz git log komutu çıktısı ile değiştirin.

Repo geçmişini görmek için sadece git log gibi araçlar yok. tig adlı araç repo geçmişini konsol arayüzü ile görmenizi sağlıyor. Bu aracı tavsiye ederim. Yüklemek için aşağıdaki komutu kullanmanız yeterli.

sudo apt install tig

Repo içerisindeyken tig yazmanız uygulamayı kullanmaya başlamak için yeterlidir. ncurses arayüzüne sahip bu uygulamada d tuşuna bastığınızda commitin ne olduğunu görebilir ve q tuşu ile geriye gidebilirsiniz. Ok tuşları ile inceleyeceğiniz commiti seçebilirsiniz.

Sonuç

Temel git komutlarını bu bölümde işlemiş olduk ve sadece yerelimizde çalıştık. Yerelimizde çalışarak git'in aslında uzak sunucuya ihtiyacı olmadını gördük ancak başka insanlarla çalışacaksak buna ihtiyacımız olacak.

Bir sonraki yazıda pratik olarak GitHub ile nasıl kullanım sağlarız konusuna değineceğim. Git ve GitHub'ın farklı kavramlar olduğunu tekrar hatırlatalım. GitHub bir servis sağlayıcı ve git altındaki teknoloji. Bu yüzden git öğrenirken sadece GitHub'a bağımlı kalmamak gerektiğini ve bu ayrımın yapılması gerektiğini düşünüyorum zira GitHub dışında GitLab vb. birçok servis sağlayıcı mevcut. Temelleri öğrendikten sonra herhangi bir servis sağlayıcı ile çalışmak çok daha kolay olacaktır.